Kynbótamat

Það kynbótamatskerfi sem notað er í nautgriparækt á Íslandi var fyrst tekið í notkun árið 1993. Matið byggir á skilgreindum ræktunarmarkmiðum og eru afurðir lagðar til grundvallar matinu ásamt útlitsdómi.  Notast er við BLUP-einstaklingslíkan sem byggir á öllum tiltækum upplýsingum um grip ásamt upplýsingum um ættingja hans.  Helsti kostur aðferðarinnar er að kynbótaeinkunnir allra gripa verða samanburðarhæfar þar sem tekið er tillit til erfðaframfara í stofninum. 

Vorið 2018 var þetta kerfi endurbætt og í stað mjólkurskeiðsafurða er nú dagsnyt lögð til grundvallar við kynbótamatsútreikninga, svokallað mælidagalíkan. Það líkan er unnið af Jóni Hjalta Eiríkssyni og byggir á MSc-verkefni hans við LbhÍ. Þar voru m.a. metnir erfðastuðlar fyrir mjólkurmagn, fitumagn, próteinmagn og frumutölu á fyrstu þremur mjaltaskeiðum með slembiaðhvarfslíkani. Í ljós kom að arfgengi allra eiginleika reyndist lægst í upphafi mjaltaskeiðs en hæst um eða eftir mitt mjaltaskeið. Þá var arfgengi afurðaeiginleika metið hærra í þessari rannsókn en í eldri rannsóknum á stofninum. 
Við keyrslu kynbótamats í október 2021 var nýtt frjósemismat tekið í notkun en það byggir á bili frá burði til fyrstu sæðingar, bili frá fyrstu til síðustu sæðingar og fanghlutfalli við fyrstu sæðingu hjá kvígum í stað bils milli burða áður. Frjósemismatið er unnið af Þórdís Þórarinsdóttur og byggir á MSc-verkefni hennar við LbhÍ. 
Í janúar 2022 var tekið upp nýtt endingarmat sem byggir á fjölbreytu-einstaklingslíkani í stað feðralíkans áður.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins annast kynbótamatsútreikninga í nautgriparækt og í dag hefur Þórdís Þórarinsdóttir veg og vanda að þeirri vinnu. 
Í júní 2022 var ný og endurbætt spenaeinkunn tekin í notkun þar sem miðað er við kjörgildi spenalengdar, -þykktar og -stöðu. Gripir sem sýna minnst frávik frá þessum kjörgildum í kynbótamati fá hæstu einkunnirnar. Þessi nýja spenaeinkunn var þróuð af þeim Þórdísi Þórarinsdóttur, Agli Gautasyni og Jóni Hjalta Eiríkssyni.

Hvenær er kynbótamat keyrt?
Kynbótamat er keyrt fimm sinnum ári og hefst keyrsla á eftirfarandi dögum:

• 20. janúar
• 20. mars
• 20. maí
• 20. september
• 20. nóvember

Niðurstöður eru að jafnaði lesnar inn í Huppu 2-4 dögum eftir að keyrsla hefst.

Frekara lesefni um kynbótamatskerfið má nálgast í eftirfarandi greinum:

Kynbótamat fyrir íslenskar kýr - gögn og líkön 
Nýtt kynbótamat fyrir frjósemi 
Kynbótaskipulag fyrir íslenska kúastofninn 
Dagsnyt til grundvallar kynbótaútreikningum 
Innleiðing mælidagalíkans við kynbótamat íslenskra mjólkurkúa 
Erfðastuðlar fyrir íslenskar mjólkurkýr með mælidagalíkani   (á ensku)
Samanburður á notkun mælidagalíkans og mjaltaskeiðslíkana við kynbótamat fyrir afurðir og frumutölu íslenskra kúa   (á ensku)
Ný og endurbætt spenaeinkunn 

Eldra efni um kynbótamat:
Nýja kynbótamatskerfið 
Nýtt kynbótamat í nautgriparækt 
Kynbótamat fyrir endingu mjólkurkúa